251 - Blijf bij ons, reisgenoot

Tekst

Oorsprong en verspreiding

De canon ‘Herr, bleibe bei uns’ behoort tot de bekendste canons in Duitsland. In de meeste kerkelijke kringen kent men deze uit het hoofd.
Albert Thate (1903-1982) schreef de melodie in 1935 en de canon werd voor het eerst gepubliceerd in Mein Lied (tweede druk 1938, nr. 163). Inmiddels komt deze canon in veel Duitstalige kerkelijke liedbundels voor, zoals Evangelisches Gesangbuch (1993/1996, nr. 483), Gotteslob (editie 1975 nr. 18,8; editie 2013 nr. 89), Evangelisch-reformiertes Gesangbuch (1998, nr. 604) en Katholisches Gesangbuch (1998, nr. 683), maar ook in de meertalige oecumenische bundel Colours of Grace (2006, nr. 157).

Inhoud

De tekst is gebaseerd op een zin uit het verhaal over de Emmaüsgangers. Zij vragen aan Jezus bij aankomt in Emmaüs: ‘Blijf bij ons, want het is bijna avond en de dag loopt ten einde’ (Lucas 24,29). De canon splitst de tekst in drie delen, waarbij het tweede en het derde deel (‘denn es will Abend werden’ en ‘und der Tag hat sich geneiget’) aan het parallelisme in de psalmen doet denken: het derde zinsdeel is een versterking van het tweede deel.
Andries Govaart schreef in opdracht van de liedboekredactie een Nederlandse tekst.

Melodie

De melodie in F-groot begint op de dominant (c”). De toonherhalingen benadrukken het gebed in het eerste zinsdeel, waarbij een mooi accent komt op ‘bei uns’ (‘reis-genoot’). Zoals in de eerste regel de melodie rond de dominant cirkelt, beweegt in de tweede regel de melodie rond de mediant, de terts (a’) van de toonsoort. In diverse uitgaven en in de zangpraktijk wordt het gepunteerde ritme bij ‘Abend’ (‘daalt de’) gladgestreken tot twee kwartnoten. Dat is niet wenselijk omdat met het gepunteerde ritme een spanningsvolle voorhouding in de samenklank ontstaat. De melodie van de derde regel beweegt rond de tonica (f’) en bevestigt deze aan het eind, opnieuw met een voorhouding.
In Duitsland wordt deze canon ook wel gezongen in combinatie met het lied ‘Der Mond ist aufgegangen’ (Liedboek 246). Dat is mogelijk, maar dan moet de slotnoot van de derde regel in het lied niet te lang aangehouden worden; de kwartrust dient te worden gerespecteerd!

Bij gebruik door gemengde stemmen sluiten de mannenstemmen af op de laatste fermate. Inzetten bijvoorbeeld mannen-alten-sopranen. Met behulp van de akkoordsymbolen kan een begeleiding worden geïmproviseerd, maar de canon wordt bij voorkeur onbegeleid gezongen.

Zie voor een algemene toelichting het overzichtsartikel De canon.

Liturgische bruikbaarheid

De canon is zeer geschikt als openingsvers van een avondgebed.

Auteur: Pieter Endedijk

Media

Uitvoerenden: Apeldoorns Kerkmuziekensemble o.l.v. Thea Endedijk-Griffioen