| Het ordinarium in het Liedboek | ||
| Ignace de Sutter | ||
Tekst
Liedboek 299b is het Kyrie en Gloria uit het ordinarium van Ignace de Sutter. De andere onderdelen van dit ordinarium zijn Liedboek 339b, 404b en 408b. Zie voor meer informatie het overzichtsartikel Het ordinarium in het Liedboek.
Ontstaan
Over het ontstaan van de composities op teksten van het Oecumenisch Ordinarium, zie Liedboek 299a.
In een cantorijschriftje in Rozendaal werd bij de muziek van dit ordinarium de notitie gevonden: 'Voor de kerk van Rozendaal, zijn pastor, zijn kantor, zijn zingende gemeente'. Pastor in die jaren was Willem Barnard, cantor was Evert Egberts (1910-2001). Bij de handgeschreven muziek door een van de cantorijleden staan de data 26 maart 1969 (Salzburg 5 april 1967).
Melodie
Bij de analyse van het ordinarium beperken we ons tot enkele hoofdzaken.
Het ordinarium is het gebinte van de liturgie. Daarom is het van betekenis dat er tussen de verschillende delen van het ordinarium waar mogelijk melodische verwantschap is, zoals in deze toonzetting van De Sutter.
Als thematisch materiaal in verschillende delen van een compositie gebaseerd is op een of meer melodische motieven, spreekt men wel van het ‘cyclisch principe’. Het grondmotief dat in uitgebreide of gemuteerde vorm terugkeert wordt wel ‘kiemcel’ genoemd. Het Duitse woord ‘Leitmotiv’ is hieraan verwant: een terugkerend muzikaal thema dat verbonden wordt aan een persoon, emotie of gedachte in een muziekdrama.
Die melodische verwantschap tussen de verschillende delen van een compositie gaat als techniek feitelijk terug tot de renaissance, waarin componisten de verschillende delen van een miscompositie baseerden op een gregoriaans of wereldlijk thema. Een beroemd voorbeeld is het Franse wereldlijke lied ‘L’homme armé’ dat ten grondslag ligt aan zeker veertig miscomposities uit die periode, onder andere die van Guillaume Dufay (1397?-1474), Josquin Desprez (±1450-1521) en Giovanni Pierluigi da Palestrina (±1525-1594).
299b – Kyrie
Het cyclisch principe is ook herkenbaar in het ordinarium van Ignace de Sutter. Hij gebruikt drie motieven die in het Kyrie worden geëxposeerd (a, b en c):
In de andere delen van het ordinarium komen deze motieven regelmatig terug, soms gevarieerd of uitgebreid.
De volgende fragmenten maken dat duidelijk.
299b – Gloria
339b – Acclamatie bij de lezingen
408b – Agnus Dei
404b - Sanctus en Benedictus
De melodie van het Sanctus en Benedictus staat buiten het hierboven genoemde cyclisch principe. De componist heeft voor dit onderdeel van het ordinarium een transcriptie gemaakt van het gregoriaanse Sanctus en Benedictus uit Missa XIII - In Festis Semiduplicibus (2):
Auteur: Pieter Endedijk
Media
Kyrie en Gloria (299b) uitgevoerd door Collegium de Dunis o.l.v. Ignace Thevelein; Peter Ledaine, orgel