| onzeker, mogelijk volkslied van Portugees-Creoolse oorsprong | ||
| Ozewiezewoze | ||
Tekst
De melodie en oorspronkelijke tekst van dit lied zal veel mensen bekend in de oren klinken vanuit hun eigen jeugd en/of muzieklessen op de lagere school. Het origineel luidt namelijk als volgt:
Ozewiezewoze
wiezewalle kristalla
kristoze
wiezewoeze
wiezewies wies wies wies.
Die oorspronkelijke taal van dit lied is de Portugese creooltaal Guene en werd gezongen tijdens het dopen van kinderen. De letterlijke vertaling van dit lied luidt:
Vandaag is het kind gelukkig
Is het kind gered
Gedoopt is het
Dit kind is gelukkig,
Dit kind, kinderen, kinderen.
De auteur van dit lied heeft geprobeerd de kenmerkende elementen van het lied te handhaven. Zo heeft hij het binnenrijm weten te behouden (leven-gegeven; water-gaat er; boven-geloven; herder-verder; bewaren-sparen). Ook een gedachte van de oorspronkelijke tekst, de reddende God die leven geeft, komt met name in het tweede couplet duidelijk naar voren.
Het lied bestaat uit twee delen. Het eerste couplet gaat in op wat er op het moment gebeurt: er wordt gedoopt. Door de doop wordt het leven gegeven door het water, en mag het kind zich opgenomen weten in de gemeenschap van Christus. Ook mag het zich geborgen weten in Gods aanwezigheid, waarheen het ook zal gaan. Het tweede couplet gaat in op wat de doop voor het leven van het kind betekent: God zal het kind later als een herder vergezellen en het in zijn/haar leven beschermen en sparen. Waar het kind ook gaat en hoe oud het ook wordt, God zal het niet verlaten.
Liturgische bruikbaarheid
Het lied is uitermate geschikt om te zingen tijdens de doop van (zeer jonge) kinderen. De melodie maakt het voor jong en oud gemakkelijk mee te zingen. Omdat het lied ook iets over de betekenis en achtergrond van de doop zegt, zou het ook ingezet kunnen worden tijdens de basiscatechese of thuis, als ouders zich (met reeds eerder geboren broers en zussen) voorbereiden op de doop.
Auteur: Irma Pijpers-Hoogendoorn
Melodie
De oorsprong nader toegelicht
De oorsprong van het liedje ‘Ozewiezewoze’ – hierboven al kort toegelicht – werd onthuld door de Antilliaanse taalkundige Frank Arion (1936-2015) in het artikel ‘Vliegende negers’ in De Groene Amsterdammer van 28 januari 1981 (blz. 20). Volgens Arion zijn liederen als ‘Ozewiezewoze’ en ‘Iene, miene, mutte’ in de zeventiende eeuw door scheepsjongens meegenomen uit de slavernijgebieden naar Nederland. De visie van Arion wordt niet door elke taalkundige gedeeld. Ook op andere punten kunnen er vraagtekens geplaatst worden bij zijn visie. In de zeventiende eeuw waren het vooral moeders en huisslavinnen die liederen zongen voor kinderen, bijvoorbeeld om hen in slaap te wiegen. Zouden mannen, de slavendrijvers en hun ondergeschikten, die liederen in een onbegrijpelijke taal dan meenemen naar hun vaderland? Bij ‘Ozewiezewoze’ komt nog een andere vraag aan de orde. Voordat Arion zijn visie verwoordde, werd de tekst als nonsenstekst beschouwd. Daarmee is natuurlijk niet gezegd dat een Creoolse oorsprong onmogelijk is, maar het is wel vreemd dat dit liedje pas voor het eerst in 1941 werd gepubliceerd, namelijk in de eerste druk van Nederlands Volkslied, de liedverzameling van Jop Pollmann en Piet Tiggers. Volksliederen leven vooral voort via mondelinge traditie, maar met het noteren van volksliedjes begon men al aan het einde van de negentiende eeuw. Waarom is dit liedje dan niet eerder in een uitgave te vinden? Zodoende blijft de oorsprong van de melodie onzeker.
Analyse
De korte melodie wordt gevormd door drie verschillende motieven: a’-g’-fis’-g’ (motief a), a’-a’-d” (motief b) en a’-g’-e’-d’ (motief c). Motief a cirkelt rond de dominant, motief b maakt de sprong van de dominant naar de tonica en motief c is een eenvoudige afsluiting van dominant naar tonica. De herhaling van de motieven wordt door binnenrijm versterkt.
De speelse melodie vraagt om een doorzichtige begeleiding.
Auteur: Pieter Endedijk
Bronnen
Nederlandse liederenbank, www.liederenbank.nl.
Anne de Vries, ‘Iene miene mutte’. Literatuur zonder leeftijd, jaargang 16 (2002), nr. 59, 398-402. Beschikbaar: klik hier (geraadpleegd 24-09-2021).