Tekst
Ontstaan en verspreiding
Dit lied verscheen voor het eerst in de liedbundel Met andere woorden van Hanna Lam (1978, nr. 18). Na de serie Alles wordt nieuw (1968-1979) was dit opnieuw een bundel met liederen voor kinderen – de subtitel Klein liedboek voor kinderen maakt dat duidelijk. ‘De tafel van samen’ werd naderhand ook opgenomen in Geroepen om te zingen (1990, nr. 201) en Tussentijds (2005, nr. 105).
Inhoud
De eerste regel maakt meteen duidelijk dat het hier gaat om een avondmaalslied. De tafel, die beeld is van de Maaltijd van de Heer, is hier ‘de tafel van samen’, de tafel waar ‘wij (meervoud!) mogen komen eten en waar niemand wordt vergeten’ (strofe 1). Het is de tafel waar ‘wij delen’ (strofe 2), waar ‘wij vrede vinden’ (strofe 3) en waar ‘wij samen feest vieren’ (strofe 4). Het is ook de tafel waar het ‘geheim van het leven’ wordt verstrekt (strofe 1), waar Jezus’ lijden en dood wordt herdacht (strofe 2) en waar wij durven dromen (strofe 4). Aan deze tafel vieren we feest in de naam van de Vader, de Zoon en de Geest (strofe 4). Zo is het ‘samen’ van deze tafel altijd meer dan de gezamenlijkheid van de deelnemers.
De eerste drie regels van elke strofe bevatten steeds een inhoudelijke notie. Zo beweegt het lied zich van de uitnodigende tafel waar ieder welkom is (1) naar het delen van brood (2) en wijn (3) naar het wenkende perspectief (4). De vierde regel is steeds een herhaling van de eerste, terwijl elke slotregel de conclusie is van de strofe.
Beelden
De tekst is rijk aan beelden en handelingen die eigen zijn aan het avondmaal: tafel, brood, wijn, maaltijd, delen, vieren, dromen. Enkele van deze woorden lichten op doordat vaak in de eerste regel dubbel voorkomen. De herhaling wordt nog eens versterkt doordat regel 1 en 4 aan elkaar gelijk zijn. Ook is er speelsheid in taalgebruik. De gedekte tafel is een alledaags beeld – de tafel is gedekt, dat wil zeggen: het eten staat klaar. Naast het brood – ‘gewoon het dagelijks brood’ (strofe 2) – is er de wijn die ‘mondjesmaat’ wordt gedronken. Dat de tafel van samen de ‘tafel van het goed’ is komt niet door dat gewone brood en dat ene slokje wijn. De overvloed wordt er wel door bemiddeld: vrede, feest, het kunnen dromen van de toekomst die zal komen.
Vorm
Het lied heeft een eigenzinnig vorm: vijf regels van uiteenlopende lengte (12-7-7-12-11).
Melodie
De melodie hierbij is gemaakt door Wim Kloppenburg. Hij schreef een vrolijke melodie, licht van toon. Toen het lied in 1978 verscheen (in de bundel Met andere woorden) stond het in E-groot. In het Liedboek is dat Es-groot geworden. De melodie heeft een behoorlijke omvang: c’-es”. De hoogste toon wordt meteen al in regel 2 bereikt, de laagste pas in de laatste regel. Zoals gezegd heeft de tekst een ongebruikelijke strofevorm. Na de lange openingsregel volgen twee kortere, daarna weer twee langere regels. Alle lange regels (1, 4, 5) zijn ritmisch opgebouwd uit twee kort-lang-kort-kort-lang (kort)-motieven (zie de rode haken in het muziekvoorbeeld). De tussenliggende korte regeltjes (2, 3) wijken daarvan af: tweemaal kort-kort-kort-kort-kort-lang-kort en dan melodisch als een sequens (regel 3 is een kleine terts lager; met blauw aangegeven in het muziekvoorbeeld). De ritmische levendigheid gaat samen met de melodische. Die wordt gekenmerkt door sprongen op accentnoten (zie het donkergroen in het muziekvoorbeeld; let in dit verband ook op de twee dalende kwintsprongen (lichtgroen) die gecombineerd met het ritme de melodie hier extra beweging geven). Regel 4 is een variant van regel 1: het eerste motief ligt in regel 4 een secunde hoger (behoudens openingsnoot), het tweede motief een tekst lager (behoudens de slotnoot).
De melodie vraagt om een levendige manier van zingen. In de woorden van Kloppenburg: ‘het juiste tempo komt ongeveer voort uit het spreektempo’.
Liturgische bruikbaarheid
Dit lied is voor alles een lied dat past bij de Maaltijd van de Heer, zeker als daar veel kinderen bij betrokken zijn. Verder is het lied heel goed te gebruiken bij avondmaalscatechese.
Auteur: Anje de Heer