Zoek een lied

{{ filtered.length }} van {{ totalItems}} liederen getoond

Geen liederen of gedichten gevonden

479 - Een lied weerklinkt in deze nacht


On Christmas night all Christians sing

Carols
Luke Wadding
Sytze de Vries
Engeland
Tune: SUSSEX CAROL

Tekst

Herkomst en verspreiding

Dit lied, dat in Engeland bekend staat als de ‘Sussex Carol’, gaat terug op een tekst die wordt toegeschreven aan de franciscaan Luke Wadding (1628-±1691), bisschop van Ferns (Ierland). Het is niet helemaal duidelijk of de tekst die voorkomt in A Small Garland of Pious and Godly Songs, composed by a Devout Man (Gent, 1684) van Wadding zelf is of dat hij een al bestaande tekst in de bundel had opgenomen. Een halve eeuw later verschenen Engelse edities van deze bundel in Londen (1728, 1731), waardoor ook de Engelse anglicanen met de inhoud bekend raakten. Vanaf ±1830 verschijnt de carol in diverse Victoriaanse liedboeken en vormt zich geleidelijk de tekst zoals die heden ten dage nog gebruikt wordt:

On Christmas night all Christians sing
To hear the news the angels bring.
News of great joy, news of great mirth,
News of our merciful King’s birth.

Then why should men on earth be so sad,
Since our Redeemer made us glad,
When from our sins he set us free,
All for to gain our liberty?

When Sin departs before his grace,
Then life and health come in its place.
Angels and men with joy may sing,
All for to see the new-born King.

All out of darkness we have light,
Which made the angels sing this night:
Glory to God and peace to men,
Now and for evermore.
Amen.

Van de carol waren diverse melodieën in omloop. Hier is bijvoorbeeld een versie uit 1878 met voorspel (‘symphony’ genoemd) en begeleiding (H.R. Bramley en J. Stainer, Christmas Carols New and Old, Londen 1878), die vijf coupletten telde, waarvan het eerste luidde:

On Christmas night true Christians sing
To hear what news the angel bring
News of great joy, cause of great mirth
Good tidings of the Saviour’s birth.
Aan het eind van de achttiende eeuw kregen romantici zoals Johann Gottfried Herder (17044-1803) in Duitsland belangstelling voor het volkslied. Deze liederen werden nog vaak mondeling overgedragen, en men begon deze te verzamelen en op schrift te stellen. Zo iemand was – ruim een eeuw later – ook Ralph Vaughan Williams (1872-1958). Hij begon in 1903-1904 met het verzamelen van volksliedjes, in navolging van iemand als Cecil Sharp (1859-1924), die het platteland optrok om volksliederen te noteren en te transcriberen, omdat onder invloed van een grotere geletterdheid en het verschijnen van bundels met volksliederen de orale traditie dreigde uit te sterven. Hierdoor kwamen ook mondeling overgedragen carols aan het licht, waarvan sommige een bijzonder karakter hadden. Zo schrijft Cecil Sharp in de introductie van haar English Folk-Carols (1911, opgedragen aan Vaughan Williams):

‘In several parts of England I have found carols which are peculiar to certain villages, by the inhabitants of which they are regarded as private possessions of great value, to be jealously guarded and retained for their own use. These are not traditional or folk-carols but the elementary compositions of simple musicians, very possibly of those who in the old days were members of the Church bands.’

In de genoemde bundel is ook ‘On Christmas night’ opgenomen, dat zij ±1904 in Buckland, Gloucestershire, door een zekere William Bayliss had horen zingen. De carol werd aanvankelijk gepubliceerd in The Journal of the Folk-Song Society, maar later nam Cecil Sharp hem op in de genoemde bundel uit 1911, English Folk-Carols. Daarin werden tekst en melodie voorzien van een eenvoudige pianobegeleiding:
Het toeval wilde dat Vaughan Williams de carol vrijwel tegelijkertijd had opgemerkt in Monks Gate, dichtbij Horsham in West Sussex, waar hij gezongen werd door een van de plaatselijke vrouwen, Harriet Verrall. De tekst verschilde een beetje van die bij Cecil Sharp, maar de melodie was geheel anders, als we er tenminste van mogen uitgaan dat de melodie hierboven de melodie is die Sharp had opgetekend uit de mond van William Bayliss in Buckland. Vaughan Williams was meteen getroffen door de melodie die hij in Sussex had gehoord (de Sussex Carol dankt zijn naam aan dit graafschap) en publiceerde hem in hetzelfde jaar als Sharp, net als zij met een begeleiding, in Eight Traditional English Carols (1919):
In 1928 wordt de carol opnieuw opgenomen in de eerste uitgave van het Oxford Book of Carols, maar nu met een andere begeleiding, wederom van Vaughan Williams:
De grootste bekendheid kreeg de carol door de bewerkingen van David Willcocks (in de eerste editie van Carols for Choirs, 1961) en Philip Ledger (beluister het muziekfragment hieronder). Beiden waren Director of Music van King’s College Cambridge, waar de carol de afgelopen eeuw vele malen geklonken heeft in het Festival of Nine Lessons and Carols op kerstavond. Stephen Cleobury, van 1982 tot 2019 dirigent van het koor, heeft nooit een nieuwe bewerking willen maken, omdat hij vond dat die van Willcocks en Ledger niet te verbeteren waren.

De Nederlandse versie van deze carol dankt haar bestaan aan een verzoek van de Stichting Centrum voor de Kerkzang aan Sytze de Vries, begin jaren negentig van de vorige eeuw, om de carol te vertalen met het oog op een Nederlandse vorm van A Festival of Lessons and Carols. Deze werd onder die titel gepubliceerd in 1993, met het hertaalde ‘On Christmas night’. De hertaling werd later ook opgenomen in de bundel Het liefste lied van overzee, in deel 1 (2012) en vermoedelijk door een misverstand nogmaals in deel 2 (2015). In beide publicaties stond het lied in 6/4 maat, een toon lager genoteerd dan in het origineel, namelijk in F.

Inhoud

De Nederlandse tekst is een hertaling van het Engelse origineel, ‘waarbij de geest van het lied uit de verf moet komen, meer dan de letter’ (mededeling van Sytze de Vries aan ondergetekende). Dat het een hertaling moest worden volgde al uit de onmogelijke opgave in het Nederlands recht te doen aan het Engelse woordspel met Christmas en Christians. De geest van het lied is in de oorspronkelijke versie te karakteriseren door de vreugde om de nieuwgeboren Heer in contrast met de donkere kant van ons bestaan. Zo staat in het origineel ‘sad’ tegenover ‘glad’, ‘sins’ tegenover ‘liberty’, ‘life’ en ‘health’, ‘darkness’ en ‘night’ tegenover ‘light’. Deze bekende kerstmetaforen komen ook in de hertaling terug: droefheid en vreugde, nacht en dag, zonde versus een leven dat weer wordt opgericht, duisternis en licht. ‘Onze zonde is de oorzaak van de duisternis, maar Gods barmhartigheid begenadigt ons met een nieuw begin. Heel klassieke noties, die even met een paar bekende woorden worden aangetipt, zonder dat ze worden uitgelegd of ingevuld’ (Sytze de Vries). En de rode draad door dit alles heen is het lied in de nacht, ‘ons ooit door engelen gebracht’, namelijk ‘glorie aan God’ door de engelen gezongen na de aankondiging van de engel van de Heer dat in de stad van David de messias is geboren (Lucas 2,10-14). Mooi is ten slotte de vondst om het ‘peace to men, now and for evermore’ weer te geven als ‘want vrede is / nu hartslag der geschiedenis’.


Melodie

Melodie

De melodie heeft een vreugdevol karakter en is in 6/8-maat genoteerd. Dit in tegenstelling tot de zettingen hierboven, waar hij door Vaughan Williams nog in 6/4-maat werd afgedrukt, wat een lager tempo suggereert. De aanduiding ‘Allegretto grazioso’ bij Vaughan Williams’ eerste begeleiding geeft echter aan dat de melodie ‘licht’ en niet te langzaam tempo gezongen moet worden. Het tempo zoals dat in de bewerkingen van Willcocks of Ledger vereist wordt, zal voor een gewone gemeente, zeker als die groot is, niet haalbaar zijn.

Het lied heeft een A-A-B vorm, aangezien de eerste twee regels herhaald worden. Deze staan in de toonsoort G groot. In de eerste van beide regels komt tweemaal een tertsval voor – die zich nogmaals voordoet in de overgang van de eerste naar de tweede regel – maar verder daalt de melodie vanaf de hoge d” in stapsgewijze bewegingen, waardoor meteen een feestelijk effect ontstaat. Ook in de laatste twee regels blijven we binnen de toonsoort en wordt niet gemoduleerd. In de laatste regel bereikt de melodie letterlijk zijn hoogtepunt, met een lange noot op de hoge e”, waardoor het feestelijk karakter van de melodie nog eens onderstreept wordt. Opmerkelijk is de eerste maat van de laatste regel, in 9/8-maat genoteerd, met drie lange noten achter elkaar, waardoor de beweging van de melodie als het ware even stil valt om te verwijlen in de hoogte (het lijkt enigszins op het effect van een een hemiool). In het Engels staan op die lange noten woorden als ‘news of our’, ‘all for to’ of ‘now and for’, die als men ze zou spreken zouden klinken als sterk – zwak – sterk. Dat past goed bij het zingen van de noten d”-e”-d”, waarbij de e” hoogstens als een even sterk gevoelde wisselnoot wordt ervaren tussen de twee d’s in. Over dit stukje van de hertaling zou men kunnen twisten, aangezien de dichter consequent en bewust de beklemtoonde lettergreep net ergens anders, namelijk op de tweede noot van het drietal heeft gezet (‘de vorst van’, ‘schept ons een’, ‘aanschouw de’ en ‘nu hartslag’). Door deze volgorde van zwak – sterk – zwak zou men bij het zingen enigszins het gevoel kunnen krijgen dat de klemtoon verkeerd ligt, aangezien de eerste d” bij het zingen niet als opmatig wordt ervaren, maar direct het volle muzikale gewicht krijgt.

Auteur: Erik Heijerman

Bronnenen en literatuur

Henry Ramsden Bramley en John Stainer, Christmas Carols New and Old. London 1878, 130-131. Digitaal beschikbaar: klik hier (geraadpleegd: 10-08-2020).
Percy Dearmer, Ralph Vaughan Williams en Martin Shaw (red.), The Oxford Book of Carols. London 1928, 29e druk 1972, 48-50. Eerste druk digitaal beschikbaar: klik hier (geraadpleegd: 10-08-2020).
Cecil J. Sharp, English Folk-Carols. London 1911, 24-25. Digitaal beschikbaar: klik hier (geraadpleegd: 10-08-2020).
Ralph Vaughan Williams, Eight Traditional English Carols. London 1919, 8-10. Digitaal beschikbaar: klik hier (geraadpleegd: 10-08-2020).
Angela Wintle, ‘The Sound of Sussex, What gave rise to its name?’. Beschikbaar: klik hier (geraadpleegd 10-08-2020).


Links

Wikipedia-artikel (Engelstalig): klik hier (geraadpleegd: 10-08-2020).

Klik hier voor ‘On Chistmas night all Christians sing’ door Choir of King's College Cambridge o.l.v. Stephen Cleobury.


Media

Uitvoerenden: Schola van de Lutherse Gemeente Ede o.l.v. Annemarie van der Meij; Dick Troost, orgel