| Nun jauchzet, all ihr Frommen | ||
Tekst
Ontstaan en verspreiding
Hanna Lam schreef dit lied voor een project waarbij dichters nieuwe teksten schreven bij het zogenaamde Becker-Psalter van Heinrich Schütz. Dat resulteerde in 1988 in de uitgave Contrafacten. Een keuze uit de psalm-zettingen van Heinrich Schütz met nieuwe Nederlandse teksten. Den Haag 1988. ‘Dit is een dag van zingen’ is daarin nr. 47. Later kreeg het lied ook een plaats in Tussentijds (2005; nr. 153).
Achtergrond: psalmmelodieën van Schütz
Het project rond de psalmmelodieën van Heinrich Schütz, waar Hanna Lam ‘Dit is een dag van zingen’ voor schreef, vond plaats in het kader van het Schütz-jaar 1985 (viering van de vierhonderdste geboortedag van deze componist). Initiator en coördinator van het project was Ad den Besten. Hij was een groot bewonderaar van Schütz. Die bewondering, zo schrijft hij in het voorwoord bij de bundel Contrafacten, ‘strekte zich spoedig ook uit over het ‘Becker-Psalter’.’ (In 1957 was dit psalter via een nieuwe uitgave onder redactie van Walter Blankenburg opnieuw onder de aandacht gekomen.) Bij Den Besten ontstond het idee om ‘een aantal van Schütz’ psalmmelodieën, verbonden met nieuwe teksten van hedendaagse kerklieddichters, ter beschikking te stellen voor de eredienst in Nederland en Vlaanderen’. Hij legde zijn plannen voor aan het Centrum voor de Kerkzang en die kerkmuziekstichting ging samen met Den Besten aan de slag. De muziekwetenschappelijke kant kwam daarbij in de kundige handen van Jan van Biezen. Er werd een keuze gemaakt uit Schütz’ bewerkingen. Die werden vervolgens verdeeld onder twintig dichters met de vraag of zij bij deze melodieën een nieuwe tekst wilden schrijven. Hanna Lam was een van hen. Naast ‘Dit is een dag van zingen’ zou ook een tweede lied van haar hand opgenomen worden, namelijk nr. 40 ‘Hoe leren wij te leven’.
Meer informatie over het Becker-Psalter: zie de melodietoelichtingen bij Liedboek 389 en Liedboek 612 op deze website.
Becker-Psalter als inspiratiebron
Elk van de dichters die meewerkten aan het project rond het Becker-Psalter van Schütz ontvingen een schrijven van Ad den Besten, de initiatiefnemer. In het voorwoord van Contrafacten schrijft Den Besten daarover:
Elk der aangezochte dichters en dichteressen werd in die eerste fase met een tweetal melodieën geconfronteerd en ontving als leidraad het advies c.q. de aanbeveling, eerst te onderzoeken of er in de psalm in kwestie mogelijk elementen zaten die tot een nieuw lied zouden kunnen inspireren, waarbij ik er tevens op attent maakte, dat, in ’t algemeen gesproken, aan nieuwe psalmberijmingen à la het Liedboek weinig behoefte bestond. Mijn brief bevatte verder de volgende overwegingen:
‘Het komt mij voor, dat het in kerkmuzikaal opzicht buitengewoon vruchtbaar kan zijn, en bovendien inspiratief zou kunnen werken, ons af te vragen of de psalm in kwestie een duidelijke plaats heeft in de liturgie, waarbij dan naar het verband zou worden gezocht tussen die psalm en de (andere) lezingen van de desbetreffende zondag of ook verband tussen het ene en het andere zou kunnen worden gelégd. Even zinvol lijkt het mij de vraag te stellen, waar de psalm in het Nieuwe Testament resoneert, teneinde vervolgens een ‘schriftgezang’ of ‘bijbels lied’ te schrijven waarin de psalm en de nieuwtestamentische context samenklinken. Het zou mogelijk kunnen leiden tot – al dan niet christologiserende – psalmbewerkingen zoals met name de lutherse traditie ze kent. Persoonlijk zie ik veel in dit soort ‘kruisbestuiving’.’
Vervolgens werd in het kort aangegeven, aan welke liturgische functie, thematiek of combinatie van schriftgedeelten vruchtbaar zou kunnen worden gedacht. Niettemin waren de uitgenodigden volstrekt vrij zich aan deze aanwijzingen al of niet te houden. Hoofdzaak: dat zij zich door de aan hen voorgelegde melodieën geïnspireerd zouden voelen!
Structuur
Toen Hanna Lam haar werk aan ‘Dit is een dag van zingen’ begon, lag er dus al het een en ander klaar: een melodie plus een strofische structuur, een psalm en een reeks aanbevelingen en suggesties. Voor ‘Dit is een dag van zingen’ ging het om Psalm 118, in de berijming van Becker: ‘Lasst uns Gott, unsern Herren’. 
Het gaat om achtregelige strofe met als rijmschema: a-B-a-B-C-d-d-C. De metrische structuur is 7-6-7-6-6-7-7-6, uitgaande van de jambische versvoet.
Inhoud en taal
Het uitgangspunt voor de tekst was dus Psalm 118. Hanna Lam is daar overduidelijk op door gegaan. Het oorspronkelijke opschrift laat dat meteen al zien: ‘een lied voor Palmzondag, vrij naar psalm 118’.
Het lied zet in met de woorden ‘Dit is een dag van zingen’. Waarom, dat geven de volgende regels aan: we zijn bevrijd, Gods kracht omringt ons en aan zijn liefde komt geen einde (regel 2-4). Vergelijk Psalm 118,1.2.4.24. Het vervolg van deze strofe sluit aan bij 118,19-20; het voorgoed bevrijd zijn is ‘binnen gegaan zijn’. Hanna Lam geeft daar prachtige woorden aan; hier komt de theologisch-talige creativiteit die zo kenmerkend is voor haar liederen naar boven: ‘Ontsloten is de poort / scharnierend op de vrede’.
De tweede strofe begint ook met zo’n rake zin: ‘Zijn intocht werd tot teken, / tot hoeksteen van het recht’ (vergelijk 118,22-23). En dus: Gezegend is zijn naam, want zijn liefde is de grond onder ons leven (vergelijk 118,26-28).
Strofe 3 verwoordt dat de dag van de intocht niet alleen een dag van zingen is, maar ook ‘een dag van zegen, / van zon en vergezicht’. . Dat zijn geen woorden om overheen te zingen, ze roepen beeld en sfeer op: feest, licht, zwaaiende palmtakken, zon, vergezicht. Feest, licht en zwaaiende palmtakken zie je zo voor je. Maar wat toont het vergezicht? De intocht zal uitlopen op gevangenschap en erger. Daardoor spreekt het gebed waarmee het lied vervolgt des te sterker ‘geef (…) de moed / het met uw naam te wagen, / uw vrede uit te dragen’. Dat gebed loopt uit op de compacte doxologie waarmee Psalm 118 begint en eindigt: ‘Loof God, want Hij is goed!’
Melodie
In het Liedboek is de tekst van Hanna Lam niet gecombineerd met de melodie uit het Becker-Psalter van Schütz. Die melodie is de sopraan van een vierstemmige cantorijzetting, en dus nooit zelfstandig bedoeld. Daarom koos de redactie nu voor een gemeentezangmelodie, namelijk die van het ‘Nun jauchzet, all ihr Frommen’ van Johann Crüger (zie Liedboek 438), eveneens een lied dat gaat over de intocht in Jeruzalem.
Voor een toelichting bij de melodie: zie aldaar.
Liturgische bruikbaarheid
Dit is overduidelijk een lied voor Palmzondag en dan vooral de feestelijk intocht, waarbij Psalm 118 een rol speelt. In de lutherse traditie wordt het evangelie van de intocht (Matteüs 21,1-9) ook gelezen op de eerste adventszondag. Vele klassieke adventsliederen (waaronder het genoemde Liedboek 438!) leggen die verbinding.
Auteur: Anje de Heer