Een eerste kennismaking
Een zang- en speellied voor de feestelijke intocht op Palmpasen. Als de kinderen met hun versierde palmpaas de kerk inlopen, is het niet handig om ook nog een liedboek of liturgieblad in de hand te moeten hebben. Een eenvoudig lied dat uit het hoofd wordt gezongen (de Engelsen zeggen by heart) is dan functioneel. De kinderen kunnen het refrein zingen, de overige gemeenteleden de strofen en eventueel ook het refrein. Slaginstrumenten kunnen de feestvreugde verhogen. Herhaal het lied totdat de intocht ten einde is en een ieder zijn of haar plaats heeft ingenomen. Tekst en melodie vragen om een dansante uitvoering.
Dit lied is oorspronkelijk afkomstig uit de serie Bijbelliederen voor jonge kinderen die de muziekpedagoog Jan D. van Laar schreef.
Auteur: Pieter Endedijk
Palmpasen | |||
Tekst
Ontstaan
Uit onvrede over een tekort aan liederen voor jonge kinderen gaf Jan D. van Laar in 1987 zijn eerste bundeltje Bijbelliederen voor jonge kinderen uit. Natuurlijk waren er wel kinderliederen, maar deze waren volgens Van Laar vooral bestemd voor de oudere jeugd; voor de leeftijdscategorie 4 tot 9 jaar was er weinig repertoire. Dat liederen van Van Laar, waarvan hij zowel de teksten als de melodieën maakte, inderdaad in een leemte voorzagen, bleek uit het feit dat in 1989 deel 2 en in 1992 deel 3 verscheen. In Van Laars bundel Alle vogels vliegen uit 2010 werd – naast een aantal nieuwe liederen – een selectie uit de drie deeltjes met bijbelliederen opgenomen. Een paar van deze bijbelliederen werden bewerkt of uitgebreid.
Zoals alle ‘kinderliederen’ uit het Liedboek kan ook dit lied uitstekend door volwassenen meegezongen worden, zonder dat zij het idee hebben te veel ‘op hun hurken’ te moeten zitten.
Tekstinhoud
Liedboek 555 is een (kinder)lied voor Palmpasen, de zondag vóór Pasen waarop het bijbelverhaal over de intocht van de Heer in Jeruzalem gelezen wordt (Matteüs 21,1-11; Marcus 11,1-10; Lucas 19,29-44; Johannes 12,12-19). Zoals geldt voor al zijn bijbelliederen wil Van Laar met dit lied het bijbelverhaal niet navertellen. De liederen zijn bedoeld als aanvulling op de vertelling: ‘Geprobeerd is mythologisch geladen bijbelverhalen voor hen [jonge kinderen – JS] realistisch te maken en een plaats te geven in hun belevingswereld’ (Alle vogels vliegen, 2010, Een woord vooraf, blz. 3).
Het lied voor Palmpasen concentreert zich op de wijze waarop het volk de Heer begroet, en maakt de kinderen als het ware onderdeel van de menigte die de Heer verwelkomt en huldigt. De refreinwoorden ‘dans en zing’ en het dansante ritme van de melodie nodigen bij dit kinderlied uit tot fysieke beweging. ‘Jonge kinderen laten hun beleving graag met het lichaam zien. De motoriek is voor hen een wezenlijk expressiemiddel’, schrijft Van Laar in Alle vogels vliegen (2010, Een woord vooraf, blz. 3).
In Alle vogels vliegen (2010, nummer 74) is aan het lied een derde en vierde strofe toegevoegd, die in het Liedboek ontbreken:
1. Mensen heb je ’t al gehoord:
daar komt Hij binnen door de poort!
2. Rol de rode loper uit,
nu wordt de Koning ingeluid.
In de beide liedbundels van Van Laar is de structuur anders dan in het Liedboek staat. Daar bestaat het refrein namelijk uit één deel: ‘Dans en zing: hosanna voor de koning’, gevolgd door het eerste couplet, waarna opnieuw het refrein (‘Dans en zing: hosanna voor de koning’) volgt. Het tweede deel van het refrein, ‘Dans en zing: hosanna voor de Heer’, dient enkel als afsluiting van het lied. De redactie van het Liedboek besloot het refrein ‘Dans en zing: hosanna voor de koning; dans en zing’ aan het begin, tussen de coupletten en als afsluiting te plaatsen.
Melodie
Melodiebouw
De typografische weergave van het lied is in het Liedboek anders ten opzichte van de bundels van Van Laar. Daarin is goed te zien dat we te maken hebben met melodieregels van elk acht maten:
De melodie sluit met de formule a’-g’-a’-f’ op de woorden ‘voor de Heer’ definitiever af dan met a’-g’-a’-f’ op de woorden ‘voor de koning’.
Zoals vaak heeft Van Laar de melodie van dit lied opgebouwd met een paar elementaire melodische formules. De drieklank f’-a’-c” wordt beantwoord door een dalende secundegang d”-g’, gevolgd door de dalende terts a’-f’. De twee melodieregels van het couplet zijn identiek, waarbij het ritme van de eerste maat van de tweede regel uiteraard is aangepast aan het tekstritme.
Uitvoering
Wanneer het lied uitgevoerd wordt door enkel kinderen, is de volgende regieaanwijzing van Jan van Laar bij het lied interessant:
‘Verdeel de kinderen over drie groepen: een zanggroep, een even grote dansgroep, en een wat kleinere uitbeeldingsgroep. De zangers zingen het lied. De dansers huppelen in een kring rond, handen vast. Steeds na acht maten veranderen zij van dansrichting.’
Bij het refrein en eerste couplet gaan de kinderen die uitbeelden binnen de kring in tweetallen ezeltje rijden. Bij het refrein en het tweede couplet zwaait ‘ieder afzonderlijk met takken heen en weer. Bij de slotregels lopen zij, nog steeds binnen de kring, stampend rond op de maat van het lied en trekken bij elke stap de knie hoog op. Omdat huppelen vermoeiend is, zal bij dansers en zangers van rol gewisseld moeten worden bij elke herhaling van het lied’ (Bijbelliederen voor jonge kinderen, 1987, blz. 76).
In Alle vogels vliegen merkt Van Laar op dat het lied in wisselzang gezongen kan worden door bijvoorbeeld allen (de regels ‘Dans en zing…’) en een solist (de coupletten). Het is echter een goede mogelijkheid dat de kinderen het refrein zingen en dat de coupletten door allen gezongen worden. Wanneer kinderen dit lied in een processietocht zingen, waarbij ze een palmtak in de hand hebben, heeft deze rolverdeling het voordeel dat de kinderen niet ook nog een liedboek in de hand hoeven te houden om de coupletten te zingen.
Auteur: Jan Smelik
Media
Uitvoerenden: Koorklas van de Buitenschoolse Koorschool Utrecht en Vocaal Theologen Ensemble o.l.v. Hanna Rijken; Sebastiaan ’t Hart, piano