Een eerste kennismaking
Dit lied is afkomstig uit Circles of Care, een verzameling liederen van de Amerikaanse dichteres Ruth C. Duck (*1947). ‘Sister wisdom’ is een van de termen waarmee zij God benoemt. Deze tekst is daarop gebaseerd. Tegelijkertijd zien we een duidelijke verwijzing naar Spreuken 8 en in strofe 2 naar Johannes 1.
In de genoemde bundel is de tekst gecombineerd met een melodie van Donna Kasbohm (*1947). Die combinatie is ook voor het Liedboek gerespecteerd. De melodie heeft een wiegend karakter.
Auteur: Pieter Endedijk
Come and seek the ways of wisdom | |||
| Ruth C. Duck | |||
| Andries Govaart | |||
| Donna Kasbohm | |||
| Tune: MADELEINE | |||
Tekst
Ontstaan en verspreiding
Het lied ‘Come and seek the ways of wisdom’ verscheen voor het eerst in de bundel Circles of Care (New York 1998), een verzameling liederen van Ruth C. Duck, die alle ontstonden in haar liturgische en pastorale praktijk. Het vond daarna al spoedig een weg in ‘officiële’ kerkelijke liedboeken, zoals Glory to God (2013) van de presbyteriaanse kerken in de VS en More Voices (2007), het vervolg op Voices United van de United Church of Canada. Op verzoek van de klankbordgroep Gender van de Protestantse Kerk in Nederland, die aandacht vroeg voor inclusief taalgebruik, verscheen het in het Liedboek, in een Nederlandse vertaling van Andries Govaart.
Vorm en inhoud
Het lied vindt zijn oorsprong in Ducks jarenlange zoektocht, als predikant en als hoogleraar liturgiek aan het seminarie van de United Church of Christ (een samenvoeging van congregationalistische gereformeerde en lutherse kerken in Noord-Amerika), naar een inclusieve taal voor kerklied en liturgie waarvan ze in diverse publicaties verslag heeft gedaan. Zo verschenen van haar hand, ongeveer gelijktijdig met dit lied, Gender and the Name God: The Trinitarian Baptismal Formula (New York 1991) en Finding Words for Worship (Louisville 1995). In de bundel Circles of Care staat dit lied in een rubriek, getiteld ‘God of many names’. Het is een trinitarisch lied waarin Duck de traditionele drieslag ‘Vader, Zoon en heilige Geest’ probeert uit te drukken in beelden uit de Bijbelse wijsheidsliteratuur: Schepper, Woord-onder-ons en Geest-die-leidt, een methode die oude wortels heeft, bijvoorbeeld in de christelijke mystiek en de teksten van Hildegard von Bingen (1098-1179).
Ze schrijft in de toelichting bij dit lied in: Circles of Care – Hymns and Songs:
‘In mijn tweedejaars bijbelklas aan het Rhodes College in Memphis leerde ik over ‘Vrouwe Wijsheid’, een intrigerend beeld van God, te vinden in onder andere Spreuken, Matteüs, 1 Korintiërs en literatuur uit de intertestamentaire periode. Zoals Elizabeth A. Johnson liet zien in haar boek She Who Is, kan men een trinitarische theologie bezigen op basis van schriftuurlijke wijsheidsbeelden. Come and seek the Ways of Wisdom probeert juist dat te doen’.
Van deze schriftuurlijke beelden staan de drie strofes van het lied vol. Ik som er hieronder een aantal op.
In de eerste strofe wordt het beeld van Vrouwe Wijsheid (Sophia in het Grieks) opgeroepen zoals bezongen in Spreuken 8: als de dansende vrouwe die al voor de aanvang van de schepping zich in Gods scheppingswerk verheugt. Het is zij die ons, de zangers, oproept haar wegen te volgen, die leiden naar recht en vrede. ‘Als je in acht neemt wat ik zeg, zul je leren wat oprecht, eerlijk en rechtvaardig is, dan volg je altijd het juiste spoor’ (Spreuken 2,9). En: ‘De wegen van de wijsheid zijn lieflijk, haar paden vredig’ (Spreuken 3,17).
In de tweede strofe wordt het beeld van de wijsheid op de markt opgeroepen, dat we behalve uit Spreuken 8,2-3 (‘Wijsheid heeft zich opgesteld op een heuvel langs de weg…’) ook kennen uit de eerste regels van Jesaja 55: ‘Hierheen! Hier is water… Waarom geld betalen voor iets dat geen brood is… Leen mij je oor en kom tot mij, luister, en je zult leven’ (55,1-3). Verderop klinkt bij Jesaja dan de boodschap dat het gehoorde woord niet vruchteloos naar God terugkeert zonder eerst te doen wat Hij wilt en te volbrengen wat Hij gebiedt (55,11). Zo komt Duck uit bij de incarnatie, de menswording van het Woord (Johannes 1,14). Als het woord wortel schiet en rijpt, dan ‘ontmoeten waarheid en vrede elkaar’, woorden uit Psalm 85,11.
In de derde strofe wordt de Wijsheid, ‘onze Zuster’ (Spreuken 7,4), aangeroepen om ons te begeleiden op onze wegen. Govaart borduurt in zijn vertaling nog even voort op dit beeld uit Spreuken: ‘zielsvriendin en liefste naaste’. Duck spreekt echter van ‘Spirit-guide and close companion’, meer begrippen voor wie op de wegen van de wijsheid als wandelaar onderweg is. De uiteindelijke bede: ‘vorm ons tot jouw volk, bevrijd ons’ met het wat cryptische slot ‘om de aarde en om God’, laat zich verduidelijken in het origineel: ‘Free us to become your people, holy friends of God and earth’.
Deze bevrijding, door Duck in haar tekst met ‘rebirth’, wedergeboorte aangeduid, past in haar verlangen naar een ‘hergeboorte’ of ‘herschepping’ (‘recreation’) van de kerk, waarover zij in de inleiding van haar liedbundel schrijft. Juist een inclusieve en veelkleurige (ook muzikale) taal zal mensen in hun diversiteit gemeenschap doen ervaren en de rijkdom van Gods aanwezigheid alleen maar scherper aan het licht brengen.
Melodie
Donna Kasbohm schreef in 1994 een melodie bij de toen reeds bestaande tekst. Zij deed dat ter gelegenheid van een congres van ‘Re-Imagining’, een oecumenische beweging die in Amerika vanuit feministische optiek streeft naar een inclusieve kerk (klik hier).
De melodie staat in G-groot, in een rustig wiegende 6/8 maat, de maatsoort van de ‘pastorale’. Ook de originele begeleiding, die in de begeleidingsbundel van het Liedboek is opgenomen, wijst, met het orgelpunt onder de gehele eerste regel, op deze sfeer. De melodie is eenvoudig maar moet, net als de vertaling, eerst toegeëigend worden, alvorens ze de tekst de ruimte laat.
De melodie heeft een klassieke opbouw. De eerste regel, met de sequensmatige dalende tertsen en afsluiting met een stijgende kwart, is gelijk aan de derde, de tweede regel borduurt voort op de sequens van de eerste, de vierde regel vormt een eerste afsluiting met stijgende tertsen. Regel 5 is meer vanuit de harmonie gedacht, met de sterk werkende modulatie naar e-klein. Vanuit het geheel van de melodie gezien komen de secundes aan het eind van deze regel wat onverwacht. Ook het gepunteerde ritme uit de voorgaande regels is hier verdwenen. Regel 6 is, met haar dalende tertsen, een spiegel van de vierde en daarmee een duidelijk slot.
Uitvoering
Bij een van de meerstemmige uitgaven van dit lied (Seasons Music, Vol. 7, Pilgrims Press) wordt als waardevolle aanwijzing vermeld:
‘Het lied kan het beste worden begeleid op een orgel of ander toetsinstrument. Omdat de melodie complex is en de tekst alle nadruk en aandacht moet krijgen die hij verdient, strekt het tot aanbeveling om ritmisch een stabiele en matige puls aan te houden.’
Let bij het instuderen ook op de verandering van het ritme in de vijfde regel (allemaal gelijke achtsten in plaats van gepunteerd).
Eenstemmige zang is wellicht het meest geëigend. In de begeleidingsuitgave van het Liedboek staat daartoe de originele begeleiding afgedrukt.
Liturgische bruikbaarheid
Het lied staat in het Liedboek onder de rubriek ‘Levensreis’, te midden van andere liederen over het zoeken naar wijsheid. Het zou bijvoorbeeld dienst kunnen doen waar mensen samenkomen in het leerhuis of ter opening of sluiting van een Bijbelkring, maar ook in de liturgie kan het lied een plaats krijgen, bijvoorbeeld op zondagen waarop specifieke wijsheidsliteratuur aan de orde is. Het feest van de Doop van Christus, Pinksteren, Trinitatis en Transfiguratie zijn eveneens aangewezen momenten om dit lied aan te heffen.
Auteur: Cees-Willem van Vliet
Media
Uitvoerenden: Apeldoorns Kerkmuziekensemble o.l.v. Thea Endedijk-Griffioen; Wilbert Berendsen, orgel