Maak heel wat is gebroken | |||
| De weg is afgelopen | |||
Tekst
Ontstaan en verspreiding
De liturgische oorsprong van het lied ligt in de healing service zoals deze gebruikelijk is in de Iona-gemeenschap. In zo’n dienst mag wie wil naar voren komen om in de kring de handen opgelegd te krijgen en te worden gezegend met de bede dat heel mag worden wat gebroken is, naar lichaam en ziel. Andries Govaart schreef ‘Gij die ons hebt geschapen’ voor een Nederlandse variant hiervan tijdens een Iona-weekend. Daarvoor gebruikte hij een melodie van Rob Goorhuis. Goorhuis had deze melodie eerder gecomponeerd voor het uitvaartlied ‘De weg is afgelopen’ van Govaart, dat weer een vertaling was van een lied van Kurt Rose. ‘Gij die ons hebt geschapen’ werd eerder opgenomen in de bundel Opstaan! Meer liederen uit Iona, Glasgow en de rest van de wereld (2008).
Inhoud
Lied 860 is voor alles een gebed. Degene die het bidt, reikt over een diepe breuklijn heen naar de Eeuwige: ‘Maak heel wat is gebroken, / herstel in ons uw leven, / uw levenskracht’. Dit refrein draagt het hele lied, zowel door de herhaling na ieder couplet als door de melodische woordherhaling binnen het refrein zelf: ‘Maak heel wat is gebroken’. Deze zin staat er als ondertitel wat kleintjes onder omdat een lied nu eenmaal wordt genoemd naar de eerste versregel. Maar hier gaat het om!
Couplet 1
Het eerste couplet zet in met een aanroep: ‘Gij die ons hebt geschapen / uit aarde, adem, woord’. Dit is aanroep en belijdenis tegelijk, met een verwijzing naar Genesis 2,7: uit aarde is een mens genomen. Door Gods Geest is leven in de mens geblazen, op zijn woord is de levensreis van de mensheid begonnen. Als een ‘beginakkoord’: vanaf het vroegste begin staat hij/zij in verbinding met de Schepper. ‘Akkoord’ verwijst zowel naar het lied van de schepping als naar de instemming, het ja van de Schepper. Dit verbond vormt de grond onder de bede om herstel, om ‘herschepping’.
Couplet 2
Het tweede couplet zet in met gebrokenheid. Deze wordt met enkele trefwoorden aangeduid: ‘schaduw’ (de schaduw des doods) en ‘verblinding’ (de eigen waan, het gebroken licht); ‘koorts en open wond’ (de drift en de blijvende kwetsuur in lichaam, geest en ziel). Vanuit de verscheurdheid wordt geroepen om verzoening en verbinding. De zin ‘spreek mij gezond’ herinnert aan de eucharistische bede: ‘Heer, ik ben niet waardig dat Gij tot mij komt, maar spreek en ik zal gezond worden’ (vergelijk Matteüs 8,5-17).
Couplet 3
In het derde couplet wordt de blik breder gericht. Bede wordt voorbede. ‘Geef wie is uitgestoten, / geborgenheid ontbeert…’ Vier soorten geborgenheid wordt de uitgestotene toegewenst: een huis om in te wonen, een naam om mee gekend te zijn, warmte die verkilling verjaagt, en alle eer. Het is een oplopende reeks levensvoorwaarden. Onmiddellijk zie je situaties voor je van talloze mensen die het aan het meest wezenlijke ontbreekt.
Couplet 4
Het lied eindigt zo dicht bij huis als we maar kunnen zijn: ‘Het huis dat wij bewonen, / ons lichaam in de tijd’. Het gebed richt zich niet op een gedroomde tijd die eens zal aanbreken, maar op vrede hier en nu, ‘ook in de strijd’. Ook als strijd onontkoombaar is, kan er innerlijke vrede zijn. Dat biedt een hoopvol perspectief.
Liturgische bruikbaarheid
Liedboek 860 is opgenomen in de rubriek ‘Levensreis’. Qua thematiek past daar veel onder: hoe we van jongs af aan onderweg zijn, samen of alleen, wat een mens kan overkomen, tijden van gezondheid en ziekte, breuklijnen en verlies, wat wij hopen en verlangen. Dit alles stuurt ons bidden. In de registers achterin vinden we het lied onder de subrubriek van ‘Levensreis’: ‘Verzoenen’. Dit specificeert een stap verder. Verzoening veronderstelt een breuklijn die geheeld wordt.
Het lied verdient een breder gebruik dan alleen in een healing service. Het kan gezongen worden als een intense voorbede in een zondagse viering, bijvoorbeeld in de adventstijd of de veertigdagentijd, maar ook door het jaar heen kan het aansluiten bij thema’s die in de lezingen aan de orde zijn. Door het beeldende taalgebruik leent het zich goed voor een creatieve verwerking in een groep (schilderen, werken met klei, fototaal, muurkrant), al dan niet uitmondend in een liturgische viering. Zie hieronder een voorbeeld.
Corja Bekius, Maak heel wat is gebroken
collage met acryl op doek, 80 x 60 cm
bron: Corja Bekius & Andries Govaart, Uit Aarde, Docete, Utrecht 2016, p. 20-21
Auteur: Corja Bekius
Melodie
De toelichting bij de melodie volgt nog.
Links
Klik hier voor het volledige materiaal van de uitgave Uit aarde (Docete, Utrecht 2016).
Media
Uitvoerenden: Koor o.l.v. Arie Boers; Arie Boers, piano