8c - Heer, onze Heer, hoe machtig is uw naam

Tekst

De tekst is Psalm 8 uit Vijftig psalmen, een psalmvertaling van Huub Oosterhuis en Michel van der Plas in samenwerking met Pius Drijvers en Han Renckens.
Voor meer informatie over deze psalmvertaling, zie Liedboek 72a.

Melodie

Deze melodie is een van de bekendste psalmcomposities van Bernard Huijbers. Zijn Beurtzang II uit psalm 8 zoals de officiële titel luidt is de middelste van een serie van drie, namelijk de tussenzang tussen de beurtzang uit Psalm 42 ‘Zoals een hert’ (zie Liedboek 42a), die als openingszang ontstaan is, en de slotzang ‘Dit is het verbond’ (zie Gezangen voor Liturgie, nr. 596). Ze stammen uit 1967.

De liturgische wind die aan het einde van de jaren zestig van de vorige eeuw in de rooms-katholieke liturgie waaide, was die van de zogenoemde herbronning, waarin herijking van de liturgische vormen en genres op hun originele vormgeving werd nagestreefd. We zien dit terug in de muzikale vorm van Liedboek 8c, een tussenzang-antwoordpsalm, waarbij de aandacht primair diende te liggen op de voorzangverzen. In de romeinse liturgie is de psalmodie na de eerste lezing een belangrijk onderdeel van de verkondiging en had een eigen voorganger, de psalmist, die naar voren trad en vanaf het leesgestoelte een psalm voordroeg. Het refrein daarvan was kort en zo onbelangrijk dat het soms zelfs ontbrak. Liedboek 19a is daarvan een voorbeeld. De genoemde openingszang en slotzang zijn zogenaamde processiegezangen, te zingen door de gemeente, waarbij het accent ligt op het refrein en de voorzang juist kort is.

De muzikale vormgeving van het voorzangvers is psalmodisch, wat wil zeggen dat deze gemodelleerd werd op een gregoriaanse psalmformule. Zij cirkelt rond de reciteertoon a’, de dominant van modale grondtoon d’. Het hymnische ‘breed’ (volgens de partituur) te zingen refrein werkt telkens als welkome afwisseling. Het hier gebezigde begrip ‘breed’ verdient voor de praktijk de aandacht. Over het algemeen worden gezangen van Huijbers aan de vlugge kant gezongen, terwijl hij zelf met zijn Dominicuskoor veelal een laag tempo hanteerde, zoals de opname van deze psalm op deze website ïllustreert: een oude opname met waarschijnlijk Huijbers zelf als dirigent. Het tempo van een kwartnoot is in het refrein MM = 60. Vlug gezongen verloren teksten vaak veel van hun expressieve zeggingskracht, zo vond hij. Overigens vloeit dit lage tempo als vanzelf voort uit het plechtstatige karakter van de melodie van zowel het refrein als het voorzangvers. Daarmee worden treffend de macht en majesteit des Heren muzikaal verklankt, welke stem krijgen in Psalm 8.

De eigen orgelbegeleiding vormt een fundamenteel onderdeel van dit gezang. Deze mag eigenlijk niet aan improvisatie van de organist worden overgelaten. Zij is conform de herbronning opvallend eenvoudig gehouden en daarom niet de klassieke begeleiding van het strofenlied. We zien geen akkoordbegeleiding, maar eigenlijk één omspeeld D-majeurakkoord in de sextligging met een in het hele stuk aangehouden Fis in de bas (zie de begeleidingsuitgave bij het Liedboek). We zien ook dat de inzet van het tweede voorzangvers na de laatste noot (één tel) van het refrein onmiddellijk daarbij moet aansluiten.

Huijbers heeft deze tekst twee keer getoonzet. Zie voor de andere versie Gezangen voor Liturgie Psalm 8-I. Deze stamt uit 1966 als onderdeel van Drie liturgische gezangen voor de kersttijd. Misschien was de kerst aanleiding om in de voorzang van deze versie enkele regels weg te laten.

Auteur: Anton Vernooij

Media

Uitvoerenden: koor van de Amsterdamse Studentenekklesia en/of koor voor Nieuwe religieuze muziek