| Tune: NICAEA | ||
Tekst
Ontstaan en verspreiding
Het driemaal ‘Heilig’, zowel in de titel als in de strofen, zou spontaan de indruk kunnen wekken, dat we hier te maken hebben met een parafrase van de bekende acclamatie in het tafelgebed. Henk Jongerius heeft de inspiratie voor zijn ‘Heilig, heilig, heilig, hemelhoog verheven’ elders gevonden en wel in The English Hymnal (1906) bij het lied ‘Holy, Holy, Holy! Lord God Almighty!’(nr. 162) Aan het Engelse origineel ontleent hij de melodie en deels de vorm van zijn tekst. Wat de inhoud betreft gaat hij – zoals wij nog zullen zien – zijn eigen weg.
Voor het eerst komen we het lied tegen in Bijbels Liedboek (Boxtel 1971, nr. 35). In 1985 neemt Jongerius het (als nr. 18) op in Door mensen verwoord, een bundeltje met 20 kerkliederen op oude Engelse melodieën. Daar heeft hij inmiddels wel enkele wijzigingen in de tekst aangebracht. Zo wordt in de tweede strofe ‘Heer van alle sterren’ tot ‘Maker van de sterren’.
Ook het tweede gedeelte van de derde strofe ondergaat een gedaanteverandering:
| versie 1971 | versie 1985 |
| Heilig, heilig, heilig, Heer van alle mensen, God, onze Vader, U dankt al wat leeft! |
Heilig, heilig, heilig, Vader van ons allen, eerste en laatste, U dankt al wat leeft! |
Deze gecorrigeerde versie is in het Liedboek overgenomen. In 2016 brengt Henk Jongerius al zijn liturgische gezangen bijeen in de verzamelbundel Voor wie gedenken. Het lied ‘Heilig, heilig, heilig’ is daar te vinden op blz. 386. Wat de derde strofe betreft valt het op, dat Jongerius hier weer teruggrijpt naar zijn allereerste versie. Alleen het ‘Heer van alle mensen’ wijzigt hij in ‘vriend van alle mensen’.
Inhoud
Het Engelse ‘Holy, Holy,Holy’ is een lofzang op God als de Drie-ene! In The English Hymnal is het dan ook een van de vijf gezangen voor ‘Trinity Sunday’ (zondag Trinitatis of zondag van de Drie-eenheid). Trouw blijvend aan het origineel maakte Willem Barnard er een Nederlandse vertaling van (zie Liedboek 405).
Ook de tekst van Jongerius is duidelijk een lofzang, maar in tegenstelling tot het Engelse lied wordt God, de Heer hier niet bezongen als de Drie-ene maar als de ‘Schepper van de wereld’.
Wat opzet en structuur betreft volgt Jongerius in grote lijnen wel het Engelse origineel. Afwijkend is het aantal strofen, dat Jongerius van vier naar drie terugbrengt en bovendien laat hij in elke strofe het ‘Heilig, heilig, heilig’ van het begin in de derde regel terugkeren. Inhoudelijk valt op, dat in de eerste twee regels van elke strofe God als Scheper nader wordt omschreven. Als kwalificaties komen achtereenvolgens aan bod: ‘Hoogverheven boven ons mensen’, ‘maker van het firmament’ (Genesis 1,14-19) en ‘bron van al wat leeft’. De volgende twee regels brengen dan onder woorden, wat al het geschapene (mensen beneden, hemelse machten en krachten, al wat leeft) te doen staat: de Schepper lof toezingen, zijn naam bekend maken, danken. Jongerius is aan zijn derde strofe, het slot van zijn tekst, blijven sleutelen, Het ‘eerste en laatste’ (Openbaring 1,17; 2,8; 22,13) van de versie in het Liedboek heeft hij in zijn later verschenen verzamelbundel weer laten vallen.
Liturgische bruikbaarheid
Het Liedboek heeft ‘Heilig, heilig, heilig’ ondergebracht in de rubriek ‘Schepping’. Telkens wanneer het scheppingsverhaal in de liturgiegelezen wordt, zoals bijvoorbeeld in de paasnacht, kan dit lied uiteraard een goede keus zijn. Tegenwoordig hebben velen grote zorgen omtrent het klimaat, het milieu en zelfs het voortbestaan van onze planeet aarde. Wanneer deze thematiek in kerk en liturgie aan de orde is, kan het goed zijn, juist als een tegenover, met dit lied of een ander, de lof te zingen van Schepper en schepping.
Auteur: Gerard Kock
Melodie
Voor een toelichting bij de melodie: zie Liedboek 405.