Mysterie | |||
Tekst
In de geschiedenis van het christelijke denken over God bestaat een krachtige stroming die ‘negatieve theologie’ heet. In dit denken over God ligt een sterke nadruk op wat juist níet gezegd kan worden over God, en de aanhangers ervan zullen met klem volhouden dat zeer veel niet gezegd kan worden. De systematische theologie – vroeger ook wel dogmatiek genoemd – houdt zich juist bezig met de persoon, de eigenschappen en het werk van God.
Het gedicht van Ent, getiteld ‘Mysterie’, staat in de traditie van deze negatieve theologie. En misschien sluit het gedicht aan bij de ervaring van Elia op de berg Horeb (1 Koningen 19), waar die profeet vroeg God te mogen zien. Op die berg was wel behoorlijk wat te ‘horen’ en te ‘zien’ (regel 4), namelijk aardbevingen, springende rotsblokken en vuur, maar daarin was God niet. Hij was veeleer in ‘de stilte voor het vallen van de speld’ (regel 3). Nu wordt het woord ‘geheimenis’ ook duidelijker: het is al een term uit de negatieve theologie, en een geheimenis, een mysterie is ook niet gebaseerd op weten en geloven, niet op geloven als een pakket geloofsinhouden.
Let wel: Ent gebruikt zowel ‘geheimenis’ als ‘geheim’, en dat is niet flauw: hij wil deze twee terecht onderscheiden. Het geheimenis is datgene wat als zodanig niet te doorgronden is, iets wat we niet kunnen kennen en begrijpen. Maar geheimen hebben we daarentegen allemaal wel: het zijn de zaken die we niet publiek bekend willen hebben. De dichter lijkt iets ingewikkelds te willen zeggen, namelijk dit: het feit dat je je bewust bent van het geheimenis kun je maar beter niet aan de grote klok hangen. Zo een dichter zal, denk je als lezer, geen hoge dunk hebben van kerk en godsdienst. In de kerk worden geheimenissen immers juist verkondigd!
Is dit niet-weten nu armoe? Volstrekt niet. Zo echt als de ‘blauwe waas’ uit regel 2 wordt ervaren, zo echt bloeit er een tuin in de ziel. In de ziel! Dat woord was lange tijd zo’n beetje verboden in de literatuur, maar het gaat hier over mystieke ervaring en dan dringt dit woord zich toch op. Moedig van Anton Ent. Het gaat hem, ook in dit gedicht weer, niet om de mooiigheid. Het rijm is onregelmatig, en ‘kennen’ laten rijmen op ‘ontkennen’ kan natuurlijk wel, maar is niet treffend. Zijn poëzie is weerbarstig en het lezen ervan vergt nogal wat werk. Maar dan heb je ook wat.
Auteur: Ite Wierenga