De artikelen

Antwoordpsalm

In de eredienst komen verschillende lezingen aan de orde. In de meest uitgebreide vorm, zoals de dienstboeken dit aangeven, is er een lezing uit Oude Testament (Thora of profeten), een antwoordpsalm, een lezing uit de brieven en een lezing uit het evangelie. De antwoordpsalm is zo feitelijk de tweede oudtestamentische lezing, maar dan in gezongen vorm.

Canon

Een canon is een muziekvorm waarbij één melodie door verschillende stemmen (vocaal of instrumentaal) op verschillende momenten wordt ingezet. Het is de strengste vorm van meerstemmigheid. Het woord ‘canon’ is afgeleid van het Griekse woord ‘kanon’, dat ‘regel’ of ‘wet’ betekent. Dit duidde dan op de toelichtende zin waarin de wijze van uitvoeren werd omschreven. Velen kennen de canon als zangvorm uit het onderwijs (‘Vader Jacob’) maar in de compositietechniek neemt de canon een belangrijke plaats in.

Carols

Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw is er in Nederland een groeiende belangstelling voor de anglicaanse kerkmuziek. U kunt bijvoorbeeld denken aan de komst van Engelse orgels naar Nederland, de populariteit van Choral Evensongs en het ontstaan van op anglicaanse leest geschoeide koren. Ook Engelse hymns en carols kregen na de verschijning van het Liedboek voor de kerken steeds meer Nederlandse bewonderaars. Het is dus niet vreemd dat in het Liedboek een aantal carols opgenomen is, die voorzien zijn van een vertaling van de oorspronkelijke Engelse tekst of van een nieuwe tekst.

Drempelgebed

Het drempelgebed, ook gebed van toenadering genoemd, is het eerste gebed dat in de dienst klinkt. De woorden kunnen gesproken en gezongen worden, bij voorkeur in beurtspraak of beurtzang waarin de gemeente een belangrijke rol heeft. Het is immers het gebed van de gemeente. Met een gezongen drempelgebed wordt de toon gezet. Zo kan de dienst gezongen liturgie worden.

Gebedsacclamatie

Een gebedsacclamatie is gesproken of gezongen (vaste) beantwoording door de gemeente op de verschillende gebedsintenties van de voorbede. In dit artikel vindt u een algemene toelichting bij de gebedsacclamaties.

Geneefse Psalter

In het Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk is het Geneefse Psalter in de berijming uit 1967 opgenomen. In dit artikel vindt u informatie over herkomst, verspreiding en inhoud van het Geneefse Psalter. Via de inhoudsopgave kunt u desgewenst doorlinken naar de paragraaf die u wilt lezen.

Getijden

Halleluja

Het Halleluja is een van de vaste onderdelen van de liturgie. Het gaat vooraf aan het evangelie en is de begroeting daarvan. Aan het woord 'Halleluja' wordt vaak een psalm- of evangelievers toegevoegd.

Het ordinarium in het Liedboek

Het Liedboek biedt de gebruikers wat de zogeheten ordinariumgezangen betreft een royale en zeer gevarieerde keus. Met deze rijke selectie in het achterhoofd willen wij in het onderstaande achtergrondinformatie en praktische suggesties aanreiken, zowel over het ordinarium als geheel als over de diverse onderdelen daarvan.

Introïtusantifoon

De introïtus is in de klassieke liturgie het eerste gezang. De introïtus begeleidt een liturgische handeling: het wordt gezongen tijdens het binnentreden van de priester en zijn assistenten. Daarom wordt de introïtus ook wel intredezang of intochtslied genoemd.

Iona als bron van liederen

Kernvers

In het Liedboek zijn veel korte zangvormen opgenomen. Bij een aantal is de muzikale vorm of de liturgische functie bepalend voor het genre, zoals de canon of de acclamatie.
Bij veel andere korte zangvormen is die liturgische functie niet nader bepaald. Deze groep wordt aangeduid met de (nieuwe) term ‘kernvers’. Een kernvers bestaat in het algemeen uit één zin, meestal een Bijbelvers.
De tekst van een kernvers bepaalt de toepassingsmogelijkheden.

Modi (kerktoonsoorten)

Veel liederen uit het Liedboek zijn niet gecomponeerd in een majeur- of mineurtoonsoort, maar in één van de zogenaamde modi ('kerktoonsoorten'). In dit artikel wordt uitgelegd wat een modus/kerktoonsoort is. Vervolgens worden de acht middeleeuwse modi kort behandeld aan de hand van voorbeelden uit het Liedboek.

Psalmen voor Nu

Het Liedboek bevat een aantal 'Psalmen voor Nu': psalmen in hedendaags Nederlands, op nieuwe melodieën in de brede traditie van de moderne populaire muziek.

Reciteerpsalm

In de rubriek 'Psalmen' in het Liedboek treft u regelmatig een reciteerpsalm. Het gaat om onberijmde psalmen die gezongen worden op psalmtonen uit de verzameling van het Abdijboek (Intermonasteriële Werkgroep voor Liturgie) en met melodieën van antifonen, gecomponeerd door monniken van de Abdij Maria Toevlucht te Zundert. Voor de psalmtonen is geput uit de verzameling van het Abdijboek (Intermonasteriële Werkgroep voor Liturgie).

Schriftacclamatie

In het Liedboek is een aantal liturgische gezangen opgenomen om te gebruiken in de dienst van de Schriften: liturgische gezangen die voorafgaan aan de lezingen en liturgische gezangen ter afsluiting van de lezingen

Tafelgebed

Het tafelgebed is het gebed dat gezegd of gezongen wordt bij de viering van de Maaltijd van de Heer (het Heilig Avondmaal). Het geeft biddend duiding en richting aan wat we doen met de gaven van brood en wijn die als het lichaam en bloed van onze Heer gedeeld gaan worden. De toon van het gebed is vooral dankzeggend en lofprijzend. De gemeente, bijeen rond de tafel van de Heer, dankt God de Vader om zijn schepping en verlossing, gedenkt het leven, de dood en de opstanding van zijn Zoon Jezus Christus en bidt om zijn heilige Geest.

Voordat we op het tafelgebed als zodanig ingaan, is het goed om eerst de liturgische context ervan te bezien: de viering van de Maaltijd van de Heer en haar onderdelen, en de wijzen waarop deze viering ritueel gezien gestalte kan krijgen.

Taizé

De oecumenische communiteit in Taizé, gesticht door frère Roger (1915-2005) heeft een grote aantrekkingskracht, vooral op jongeren. Jaarlijks trekken velen naar het dorp in de Franse Bourgogne voor een kort verblijf. De vieringen in Taizé, die in veel landen navolging vinden, worden gekarakteriseerd door de vele korte gezangen, waarvan een groot deel werd gecomponeerd door Jacques Berthier.
In dit artikel staat meer over de achtergrond en de kenmerken van deze gezangen.