Auteur: Pieter Endedijk
Terminologie
In de Zwitserse gezangboeken (Evangelisch-reformiertes Gesangbuch; Katholisches Gesangbuch en Christkatholisches Gebet- und Gesangbuch) komt men als zangvorm het Leitvers tegen. Met Leitvers wordt een raamvers bedoeld waarin de kerngedachte van een Bijbeltekst (meestal een psalm) is verwoord. Het Leitvers wordt voor en na de gezongen (gereciteerde) of gesproken Bijbeltekst gezongen.
In het Duitse taalgebied kent men verder de term Singspruch, waarbij ook teksten uit andere Bijbelboeken worden gebruikt. Dit woord wordt wel in het Nederlands vertaald met ‘zangspreuk’, maar fraai is het woord niet. Daarom is het neologisme ‘kernvers’ bedacht.
‘Zingen en bidden in huis en kerk’
Het tweede deel van de titel van het Liedboek luidt: ‘Zingen en bidden in huis en kerk’. Bij de samenstelling van het Liedboek werd door de kerken die daartoe opdracht gaven aangegeven dat het Liedboek niet alleen bestemd zou moeten zijn voor gebruik in de zondagse eredienst, maar dat het in zo veel mogelijk verbanden moest kunnen functioneren.
Er werden een viertal ‘leefkringen’ geformuleerd:
- de eredienst op zon- en feestdagen;
- overige gemeentevieringen en vieringen in kleinere kring, in het bijzonder de getijden, maar ook openingen en sluitingen van kerkelijke bijeenkomsten, vergaderingen, gespreksgroepen, et cetera;
- pastoraat: naast Bijbelteksten kunnen ook liederen, gebeden, meditatieve teksten en de korte zangvormen in pastorale ontmoetingen worden gebruikt;
- meditatie: materiaal voor thuis, persoonlijk gebruik of in gezinsverband, om de dag te openen of te sluiten, voor gebruik aan tafel, om bijzondere dagen te vieren, zoals een verjaardag, een trouwdag, et cetera.
Het woord ‘huis’ in de ondertitel beperkt zich niet tot ‘thuis’, maar doelt op alle plaatsen waar vieringen in kleiner of groter verband plaatsvinden. De kernverzen willen bijdragen aan allerlei vormen van vieren, in het bijzonder kleine vormen, zoals gebedsdiensten en bijeenkomsten voor kleine groepen.
Toepassingsmogelijkheden
Verschillende gebruiksmogelijkheden zijn voor kernverzen denkbaar:
- als refrein bij een gelezen of gereciteerde psalm;
- als acclamatie na lezingen;
- als acclamatie bij gebeden;
- als openings- of slotvers in gebedsdiensten (getijden);
- als zelfstandig element in de liturgie, wellicht enkele keren herhaald.
Introïtusantifonen
Introïtusantifonen zijn feitelijk ook kernverzen. In het Liedboek zijn ze geplaatst in de verschillende rubrieken van het liturgisch jaar. Dan worden ze in het algemeen gecombineerd met de bijbehorende Geneefse psalm, maar ze kunnen ook heel goed zelfstandig gebruikt worden.
Zie het overzichtsartikel ‘De introïtusantifoon’.
Als bijlage bij dit artikel is een overzicht van kernverzen gebaseerd op Bijbelteksten. Ook de introïtusantifonen zijn daarin opgenomen.
Canons
Voor canons geldt hetzelfde als voor de introïtusantifonen. Zie het overzichtsartikel ‘De canon’. Canons op basis van Bijbelteksten zijn eveneens opgenomen in de bijlage.
Taizé-gezangen
Taizé-gezangen kunnen door hun beknoptheid als kernverzen worden aangemerkt. Zie het overzichtsartikel ‘Taizé’. Ook de Taizé-gezangen op basis van Bijbelteksten zijn opgenomen in de bijlage.
Iona
Een enkel Iona-lied heeft de omvang van een kernvers: Liedboek 62c, 458, 833. Zie verder het overzichtsartikel ‘Iona als bron van liederen’.
Schrift- en gebedsacclamaties
Veel kernverzen zijn bruikbaar als schrift- of als gebedsacclamatie. Het omgekeerde geldt ook: de acclamaties zijn niet alleen als schrift- en gebedsacclamaties toe te passen. Het onderscheid tussen kernverzen en acclamaties is arbitrair. Opnieuw geldt hier: de tekst bepaalt de toepassingsmogelijkheid.
Zie ook de overzichtsartikelen ‘De schriftacclamatie’ en ‘De gebedsacclamatie’.
Overige kernverzen
Overige kernverzen in het Liedboek zijn (zet de cursor op het liedboeknummer om direct naar de betreffende toelichting te kunnen gaan):
Liedboek 23g Mijn herder is de Heer
Liedboek 30b Van U wil ik spreken God
Liedboek 36a Bij U is de bron van het leven
Liedboek 62a Bij God alleen verstilt mijn ziel
Liedboek 63a O God, U bent mijn God
Liedboek 113b De naam des Heren zij geprezen
Liedboek 121a Mijn hulp komt van God
Liedboek 145a Aller Augen warten auf dich, Herre
Liedboek 145b Dichtbij is God voor wie Hem roepen
Liedboek 277 Die ons voor het licht gemaakt hebt
Liedboek 398 Steek je hand uit
Liedboek 399 Brood van leven
Liedboek 421 Vrede voor jou
Liedboek 491 Kind ons geboren, Zoon ons gegeven
Liedboek 698 Zend uw Geest, uw liefde, God
Liedboek 810 Ga, tot de einden der aarde
Liedboek 844 May we see Christ’s loving face
Liedboek 925 Wek mijn zachtheid weer
Liedboek 961 Niemand leeft voor zichzelf
Bijlage: register op Bijbelplaatsen
Kernverzen gebaseerd op Bijbelteksten, inclusief refreinen antwoordpsalmen (als deze zelfstandig bruikbaar zijn), reciteerpsalmen, introïtusantifonen, canons en Taizé-gezangen
Zet de cursor op het liedboeknummer om direct naar de betreffende toelichting te kunnen aan.
|
BIJBELTEKST |
LIEDBOEK |
AANHEF |
|
Exodus 34,6-7 |
O Heer God, erbarmend, genadig |
|
|
Deuteronomium 8,7-8 |
Woord dat ruimte schept |
|
|
Deuteronomium 30,11.14 |
Het woord dat ik jou geef |
|
|
Psalm 2,7 |
God sprak tot mij: mijn zoon ben jij |
|
|
Psalm 13,6 |
Zelf kan ik slechts op uw genade vertrouwen |
|
|
Psalm 16,1.11 |
Behüte mich, Gott, ich vertraue dir |
|
|
Psalm 16,11 |
Leer ons, o Heer, wat de weg is ten leven |
|
|
Psalm 18,2 |
Heer, U heb ik lief, mijn sterkte zijt Gij |
|
|
Psalm 22,2 |
God, mijn God, waarom hebt Gij mij velaten |
|
|
Psalm 23,1 |
De Heer is mijn herder |
|
|
Psalm 23,1 |
Mijn herder, Gij alleen |
|
|
Psalm 23,1 |
Mijn herder is de Heer |
|
|
Psalm 24,7-10 |
Hef op uw hoofden, poorten wijd |
|
|
Psalm 25,1 |
Naar U gaat mijn verlangen, Heer |
|
|
Psalm 25,1-2 |
Naar U gaat mijn verlangen, Heer |
|
|
Psalm 25,1-2 |
Naar U gaat mijn verlangen uit |
|
|
Psalm 25,1-2 |
Mijn leven til ik, God, naar U omhoog |
|
|
Psalm 25,6 |
Gedenk uw ontferming, God |
|
|
Psalm 25,15 |
Mijn ogen zijn gericht op U |
|
|
Psalm 25,15 |
Mijn ogen zijn gericht op U |
|
|
Psalm 25,17 |
Houd mij in leven |
|
|
Psalm 25,17 |
Houd mij in leven |
|
|
Psalm 27,1 |
De Heer is mijn licht en mijn heil |
|
|
Psalm 27,7.9 |
Halleluja! Hoor mij, God, ik roep |
|
|
Psalm 30,2.10.13 |
Van U wil ik spreken |
|
|
Psalm 31,3.4 |
Wees mij een rots, een toevlucht |
|
|
Psalm 33,1 |
Juich, rechtvaardigen, voor uw God |
|
|
Psalm 33,5-6 |
Halleluja! De trouw van God vult de aarde |
|
|
Psalm 36,1 |
Bij U is de bron |
|
|
Psalm 40,8-9 |
Hier ben ik, God. Uw wil te doen is mijn vreugde |
|
|
Psalm 42,2-3 |
Zoals een hert reikhalst naar levend water |
|
|
Psalm 43,1 |
Doe mij recht, o God |
|
|
Psalm 44,2 |
Kom te hulp, sta op |
|
|
Psalm 51,3 |
Ontferm u God |
|
|
Psalm 51,12 |
God, herschep mijn hart |
|
|
Psalm 62,2 |
Bij God alleen verstilt mijn ziel |
|
|
Psalm 62,2 |
Mon âme se repose en paix sur Dieu seul |
|
|
Psalm 62,2-3 |
Stel je vertrouwen op God alleen |
|
|
Psalm 63,1 |
God, mijn God, naar U blijf ik zoeken |
|
|
Psalm 63,2 |
O God, you are my God |
|
|
Psalm 66,1 |
Jubilate Deo |
|
|
Psalm 66,1-2 |
Halleluja! Jubel voor God, heel de aarde |
|
|
Psalm 66,4 |
Heel de aarde zal U aanbidden |
|
|
Psalm 67,2 |
God, wees ons genadig |
|
|
Psalm 67,2 |
God, wees ons genadig |
|
|
Psalm 67,3 |
Heel de aarde kent uw weg |
|
|
Psalm 69,17 |
Antwoord mij en keer u tot mij |
|
|
Psalm 80,4 |
God van de heerscharen, richt ons weer op |
|
|
Psalm 84,5 |
Gelukkig wie wonen in uw huis |
|
|
Psalm 84,5 |
Gelukkig wie wonen in uw huis |
|
|
Psalm 84,9 |
God van de machten, hoor mijn gebed |
|
|
Psalm 85,8 |
Doe ons, Heer, uw genade aanschouwen |
|
|
Psalm 87,7 |
En dansend zingen zij |
|
|
Psalm 89,2 |
Wat de Heer genadig verleende |
|
|
Psalm 89,29 |
Ik verzeker hem eeuwig mijn gunst |
|
|
Psalm 91,15 |
Roept hij Mij, Ik antwoord |
|
|
Psalm 91,11 |
Hij vertrouwt je toe aan zijn engelen |
|
|
Psalm 91,15 |
Roept hij Mij, Ik antwoord |
|
|
Psalm 92,2 |
Goed is het U te loven |
|
|
Psalm 92,13.14 |
Rechtvaardigen groeien als palmen |
|
|
Psalm 92,13.14 |
Rechtvaardigen groeien als palmen |
|
|
Psalm 95,1.6 |
Venite, exultemus Domino |
|
|
Psalm 98,1 |
Zing een nieuw lied voor God de Here |
|
|
Psalm 98,1 |
Zing voor God een nieuw lied |
|
|
Psalm 98,1 |
Halleluja! Zing voor God een nieuw lied |
|
|
Psalm 98,3 |
Alle einden der aarde aanschouwen het heil |
|
|
Psalm 98,6 |
Blaas de trompetten |
|
|
Psalm 98,6 |
Blaas de trompetten |
|
|
Psalm 100,1-2 |
Juich voor de Heer, aarde alom |
|
|
Psalm 102,2 |
Heer, verhoor mijn gebed |
|
|
Psalm 103,1 |
Loof nu, mijn ziel, de Here |
|
|
Psalm 103,1-2 |
Bless the Lord |
|
|
Psalm 103,2 |
Zegen de Levende, jullie engelen |
|
|
Psalm 103,8 |
Barmhartige Heer, genadige God |
|
|
Psalm 104,30 |
Zend uw adem en wij worden herschapen |
|
|
Psalm 104,30 |
Zend Ge uw ademtocht, uw werken ontstaan |
|
|
Psalm 113,2 |
De Naam des Heren zij geprezen |
|
|
Psalm 113,3 |
Van de opgang der zon tot haar dalen |
|
|
Psalm 117,1 |
Alle volken, huldig de Heer |
|
|
Psalm 117,1 |
Laudate omnes gentes |
|
|
Psalm 118,28 |
Mijn God zijt Gij, U wil ik danken |
|
|
Psalm 119,105 |
Een lamp voor mijn voet is uw woord |
|
|
Psalm 121,2 |
Mijn hulp komt van God |
|
|
Psalm 121,2 |
Onze hulp komt van de Levende |
|
|
Psalm 121,8 |
De Levende waakt over je gaan en je komen |
|
|
Psalm 121,8 |
De Levende waakt over je gaan en je komen |
|
|
Psalm 126,1 |
Als God ons thuisbrengt uit onze ballingschap |
|
|
Psalm 130,1 |
Uit afgronden roep ik U, Heer |
|
|
Psalm 130,1.2 |
Uit de diepten roep ik U |
|
|
Psalm 130,3-4 |
Blijft U de zonden gedenken |
|
|
Psalm 130,6 |
Mijn ziel verlangt naar U |
|
|
Psalm 130,7 |
De Heer is steeds barmhartig |
|
|
Psalm 134,1 |
Zegen de Levende nacht aan nacht |
|
|
Psalm 137,1 |
By the waters of Babylon |
|
|
Psalm 139,18.10 |
Ontwaak ik, nog ben ik bij U |
|
|
Psalm 139,12 |
La ténèbre n’est point ténèbre |
|
|
Psalm 139,18.10 |
Halleluja! Ontwaak ik, nog ben ik bij U |
|
|
Psalm 139,23.24 |
Doorgrond mij, ken mijn hart |
|
|
Psalm 139,23.24 |
Doorgrond mij, ken mijn hart |
|
|
Psalm 145,15-16 |
Aller Augen warten auf dich, Herre |
|
|
Psalm 145,18 |
Dichtbij is God voor wie Hem roepen |
|
|
Psalm 146,1-2 |
Laat ons nu vrolijk zingen |
|
|
Psalm 150,6 |
Alles wat adem heeft, love de Heer |
|
|
Jesaja 9,5 |
Een kind is ons geboren |
|
|
Jesaja 9,5 |
Kind ons geboren, Zoon ons gegeven |
|
|
Jesaja 30,18.19 |
Uw God ziet uit naar het uur |
|
|
Jesaja 43,18-19 |
Blijf niet staren |
|
|
Jesaja 45,8 |
Dauw hemel, wolken regen heil |
|
|
Jesaja 45,8 |
Dauw, hemel, van omhoog |
|
|
Jesaja 48,20 |
Halleluja! Verkondig het, juich, heel de aarde |
|
|
Jesaja 49,1.6 |
In de schoot van mijn moeder riep Hij mij |
|
|
Jesaja 55,1 |
Hierheen, dorstigen |
|
|
Jesaja 62,1 |
Om Sions wil zwijg ik niet stil |
|
|
Jesaja 66,10 |
Verheug u met Jeruzalem |
|
|
Maleachi 3,1 + |
Nu komt de Heer |
|
|
Wijsheid 1,7 |
Halleluja! Adem van God vult heel de aarde |
|
|
Wijsheid 18,14-15 |
Midden in de nacht |
|
|
Matteüs 21,9 |
Gezegend die komt in de naam van de Heer |
|
|
Lucas 6,20 |
Beati voi poveri |
|
|
Lucas 24,29 |
Blijf bij ons, reisgenoot |
|
|
Johannes 8,12 |
Jezus zegt: Ik ben het licht der wereld |
|
|
Johannes 8,12 |
Christe, lux mundi |
|
|
Johannes 14,27 |
Frieden, Frieden |
|
|
Johannes 16,23 |
In der Welt habt ihr Angst |
|
|
Handelingen 1,1 |
Halleluja! Wat, Galileeërs, staat u daar te staren |
|
|
Romeinen 11,36 |
Alles uit Hem ontstaan |
|
|
Romeinen 14,7-8 |
Niemand leeft voor zichzelf |
|
|
Galaten 6,14 |
Het kruis van de Heer is onze trots |
|
|
Filippenzen 2,10.11 |
In de naam van Jezus zal elke knie zich buigen |
|
|
Filippenzen 4,4 |
Verblijd u, nu en altijd |
|
|
1 Petrus 2,2 |
Halleluja! Verlang als pasgeboren kinderen |
|
|
Openbaring 4,11 |
Waardig zijt Gij, onze Heer en onze God |